Σε τροχιά προεκλογικής περιόδου έχει μπει η χώρα – Οι εκλογές θα διεξαχθούν με απλή αναλογική – Τι προβλέπει το Σύνταγμα και ποια η διαφορά με την ενισχυμένη αναλογική…
Οι εκλογές του Μαΐου του 2023 θα διεξαχθούν με τον νόμο του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή με την απλή αναλογική, σύμφωνα με τον οποίο, για να υπάρξει η πλειοψηφία των 151 εδρών, το πρώτο κόμμα πρέπει να καταγράψει 50%. Στη συνέχεια, ανάλογα με το εκλογικό ποσοστό που θα λάβει το κάθε κόμμα, βγαίνει και η αντιστοιχία σε έδρες στην Βουλή.
Συγκεκριμένα, το σύνολο των ψήφων που κάθε κοινοβουλευτικό κόμμα συγκεντρώνει στην Επικράτεια πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό 300 και το γινόμενο αυτό διαιρείται με το άθροισμα των ψήφων υπέρ όλων των εκάστοτε κοινοβουλευτικών.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ένα κόμμα για να αποκτήσει την πλειοψηφία θέλει πολύ υψηλό ποσοστό. Επειδή όμως υπάρχει το όριο του 3% και κάποια κόμματα δεν μπαίνουν στη Βουλή, γι’ αυτό δεν χρειάζεται το 50%, κι έτσι η αυτοδυναμία έρχεται κοντά σε ποσοστό 45-46%.
Με την ενισχυμένη αναλογική, εάν το πρώτο κόμμα, έχει λάβει ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 25% των έγκυρων ψηφοδελτίων, τότε λαμβάνει μπόνους 20 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 280 έδρες κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των δικαιούμενων εδρών κομμάτων.
Από το 25% και μετά, για κάθε 0,5% το πρώτο κόμμα θα παίρνει επιπλέον μπόνους μία έδρα, ενώ το μάξιμουμ των 50 εδρών θα το λαμβάνει εάν το ποσοστό του είναι στο 40%.
Αυτά ισχύουν και σε περίπτωση συνασπισμού κομμάτων, εφόσον ο μέσος όρος της δύναμης των κομμάτων που τον απαρτίζουν είναι μεγαλύτερος από την δύναμη του αυτοτελούς κόμματος, που συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό εγκύρων ψηφοδελτίων.
Έτσι, ένα κόμμα που θα κινείται κοντά στο 37% θα μπορεί να έχει αυτοδυναμία, σε συνάρτηση και με άλλους παράγοντες, όπως ο αριθμός των κομμάτων που θα εισέλθουν στη Βουλή.
Εφόσον αποσπάσει το 40% της λαϊκής ψήφου, θα λαμβάνει τις επιπρόσθετες 50 έδρες, αριθμό που μέχρι τώρα, αλλά και στις πιθανές επόμενες εκλογές, λάμβανε το πρώτο κόμμα ανεξαρτήτως του ποσοστού του.
Το κατώφλι του 3%
Το όριο του 3% είναι ο λόγος που καμιά φορά μικρότερα κόμματα δεν λαμβάνουν ψήφους στις εκλογές, με τους ψηφοφόρους να το θεωρούν ορισμένες φορές, καμμένη ψήφο.
Ωστόσο, υπάρχει μία συγκεκριμένη αιτία που ορίστηκε αυτό το ποσοστό και έγκειται σε πιο “εθνικιστικούς” σκοπούς.
Το όριο αυτό θεσπίστηκε το 1993 και αιτία είναι η αποτροπή συγκρότησης κόμματος μειονοτικού στη Θράκη με δική του εκπροσώπηση.
Όχι ότι αυτό θα ήταν απαραιτήτως κακό, ωστόσο εκείνα τα χρόνια υπήρχε κόμμα των μουσουλμάνων της Θράκης, που εκπροσωπούσε μεν τους Έλληνες μουσουλμάνους, υποστηρίζονταν όμως ανοιχτά από την Τουρκία και προώθησε τελικά θέμα τουρκικής, και όχι, μουσουλμανικής μειονότητας.
Έτσι, με τους μουσουλμάνους να αποτελούν μόλις το 1,5%, ποσοστό που μειώνεται αν συνυπολογίσουμε όσους δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, και το κατώτατο εθνικό όριο στο 3%, δημιουργήθηκε μεγαλύτερη εγγύηση ότι ένα κόμμα μουσουλμάνων που θα στηρίζεται από την Τουρκία, δεν θα έχει εύκολη δυνατότητα εισόδου στην Βουλή.
Όριο για εισαγωγή σχηματισμών στη βουλή προβλέπονται σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, όπως πχ στη Γερμανία όπου υπάρχει όριο στο 5%, ωστόσο για διαφορετικούς λόγους σε κάθε περίπτωση.
Το μετά
Αφού γίνει η καταμέτρηση των ψήφων και βγουν τα αποτελέσματα, το Σύνταγμα προβλέπει δύο περιπτώσεις. Η μία είναι όταν ένα κόμμα έχει την απόλυτη πλειοψηφία, έχει αυτοδυναμία, οπότε όλα καλά.
Στη δεύτερη περίπτωση, το πρώτο κόμμα λαμβάνει από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας διερευνητική εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης.
Οι διερευνητικές επαφές έχουν χρονικό ορίζοντα τριών ημερών, και στην περίπτωση που υπάρξει συμφωνία, ορίζεται κυβέρνηση και ζητά την ψήφο εμπιστοσύνης των βουλευτών.
Σε αντίθετη περίπτωση, ο αρχηγός του κόμματος επιστρέφει την εντολή στην ΠτΔ, η οποία με τη σειρά της δίνει την εντολή στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος.
Ακολουθεί ανάλογη διαδικασία για τρεις μέρες, ενώ σε περίπτωση που και πάλι δεν υπάρξει κυβέρνηση, την εντολή λαμβάνει στο τέλος το τρίτο κόμμα.
Κάτι που ίσως δεν γνωρίζουν πολλοί, είναι το γεγονός ότι μετά από αυτές τις εννέα μέρες και σε περίπτωση που δεν υπάρξει κυβέρνηση, το Σύνταγμα ορίζει μια 4η φάση, όπου η ΠτΔ καλεί αρχηγούς κομμάτων προκειμένου να γίνει μια τελευταία προσπάθεια.
Σημειώνεται ότι το Σύνταγμα σε αυτό το στάδιο, δεν προβλέπει χρονικό περιορισμό, καθώς, θεωρητικά, η ΠτΔ πρέπει να εξαντλήσει όλα τα περιθώρια σχηματισμού κυβέρνησης ενώ οι ενδεχόμενες νέες εκλογές, σύμφωνα με το Σύνταγμα, αποτελούν έσχατη λύση.
